Экстремизм, жумладан унинг диний кўринишининг хавфи ҳамиша мавжуд.

Шу йилнинг 27 октябр куни Брюсселда “13 май Иттифоқи” нодавлат ташкилоти “Жамиятнинг радикаллашуви ва бу шароитда демократик кучларнинг вазифалари” номли анжуман ўтказди. Конференцияда ва унда муҳокама қилинган мавзу юзасидан мухолифат вакиллари ва инсон ҳуқуқлари ташкилотлари фаоллари муносабати билан қизиқдик. Бизнинг суҳбатдошимиз айни пайтда Норвегияда яшаётган мухолифат фаоли Алибой Йўляхшиев.

-Брюсселда бўлиб ўтган анжуман ва унда кўрилган масалалар ҳақида қандай фикрдасиз? Конференцияда муҳокама қилинган мавзу қанчалик долзарб эди?

-Бу масалада нима ҳам дейиш мумкин? Ҳамиша гапириб келадиган гаплар ёзилган анжуман дастурида. Террорчилик, Ўзбекистондаги “диндор”ларга кўрсатилаётган зулм, бу - бугунги кунда кун тартибидаги масала. Брюсселда ўтказилган йиғилиш каби мажлисларда бугун бошқа кўриладиган масала ҳам йўқ. Йиғилишнинг кун тартиби ва унда кўрилган масала ҳақида бирор танқидий гап айтиш қийин. Бу руслар айтгани каби “дежурный” масалалардир.

-Сизнинг назарингизда Ўзбекистонда диний экстремизм хавфи мавжудми?

-Масалага бироз умумийрок караш керак. Диний экстримизм, диний радикализм нима эканлигига дунёда аниқ таъриф беришмайди. Ўзбекистонда ҳукумат ва диндорлар экстремизм ва радикализм терминининг маъносини чуқур тушунтириб бериша олмайдилар. Диний эсктремист ва радикал деганда дарҳол исломий тақводор кишилар ёки гуруҳлар тушунилади. Бу нотўғри. “Ўзбекистонда мана шунақа ҳаракат, мана шунақа оқим ва кишилар борми?” дейилса мен йўқ дейман.

Ўзбекистонда мустақилликдан кейин, тўғрироғи 95 йилдан бошлаб ҳуқуқий доираларида “ислом эстремизми” атамаси қўлланила бошланди. Тожикистонда фуқаролар уруши кетаётган пайтда “Ислом экстремистлари” деган гап илк бор Ислом Каримов томонидан ишлатилганди.

Унгача ваҳҳобийлик, Ҳизбут Таҳрир оқимлари нима эканлигини кўпчилик билмасди. Совет замонининг сўнгги йилларида Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф муфтий бўлиб сайланиш пайтида баъзи гуруҳлар унга қарши чиққанди. Ўшанда “улар ваҳобийлар”, деган гаплар ҳам тарқалганди.

Ўзбекистонда диний эсктремизм ва ислом радикализми деган гап йўқ. Ўзини портлатадиган мужоҳидлар ҳам йўқ. Тошкент шаҳрини қоқ ўртасига бориб “Шаҳидлик камари нима?” деб сўрангиз, бирор киши уни билармикан? Ўзбекистон Марказий Осиёда ислом экстремизмига қарши курашаётган ягона давлат эканлигини кўрсатиш учун бу атамалар мамлакатга сунъий равишда киритилган. Йўқдан бор қилиш, эсктремист ясаш ишлари ҳозир ҳам самарали давом этмоқда.

Мен “ваҳҳобизм” деган терминнинг ўзига қаршиман. Ваҳҳобизмни ислом динидаги ўрни қандай эканлигини билмайман. Ўзбекистонда ваҳҳобийлик масаласи бу тўқима. Чунки, мамлакатимизда кўзга кўринган ваҳҳобий гуруҳлари борлигига мен ишонмайман. “Ҳизбут Таҳрир” ҳақида, уларнинг маркази Лондонда, раҳбари - шайхи Иорданияда деб эшитаман. Уларнинг ташкилоти Англия ҳукумати томонидан тан олинган. Мақсади дунёда якка ислом халифалиги тузишдан иборат дейишади. Уларнинг марказий ташкилоти Англияда туради, улар Англия ҳукуматидан моддий ёрдам олади. Бу қизиқ эмасми?

Ислом дунёсида Англияни исломнинг бош душмани ҳисоблайдилар. Агар бутун дунёга ислом халифалигини тузадиган ташкилот ислом душманининг уйида ўтирса, улардан моддий ёрдам олиб турса, уларнинг бутун дунё мусулмонларининг Халифалигини тузиш фаолиятига қандай ишониш мумкин?

Ўзбекистонда “Ҳизбут тахрир” бор десалар, унга ҳам ишонмайман. Бугунги “Ҳизбут - тахрир” аталмиш ташкилотнинг мақсади Оллоҳ душманларига хизмат қилишдир. Агар бу фикрларим хато бўлса, Оллоҳ мени ислоҳ қилсин.

Ўзбекистонда шундай диний гуруҳлар ҳам борки, уларни ҳукумат ташкил килган ёки улар алданган кишилардир. Тўғри ўшандай кишилардан кўплари қамоқ жазосига тортилган ёки тортилаяпти. Уларнинг бир қисми туҳматдан қамалган бўлсалар, бошқалари алданиб қонунга хилоф ишларга қўл урган бўлиши мумкин. Баъзи бирлари ҳукумат тарғиботчилари томонидан алданган кишилар бўлса керак. “Хизбут таҳрир”ни олдин ўрганиш керак. Якка Ислом халифалиги бўлиши керак, деган фикр нотўғри фикр эмас, лекин бу ғояни тарғиб қилаётган кишилар ўша буюк ғояга хизмат қилмайдилар. Аксинча улар хавфли одамларга айланиб қолмоқдалар дейиш тўғрироқ бўларди.

-Ҳукумат диний экстремизм хавфи ҳақида бонг уриб нимага эришмоқчи? Бундан қандай фойда кўради деб ўйлайсиз?

-Дунёда исломга карши кучли уруш кетаяпти. Ўзбекистон ҳукумати исломга карши кучларнинг эътиборига тушиш учун Марказий Осиёда бу курашнинг сардори бўлиб қолишга бор кучи билан ҳаракат қилмоқда. Бу курашдан ҳукумат яхши фойда кўради. Марказий Осиёда исломнинг мустаҳкамланишидан ислом душманлари жуда қўрқади. Чунки, минтақада катта ислом тарихига эга бўлган бу мамлакатларда исломнинг ривожланиши ислом душманларини ташвишга солади. Шунинг учун ҳукумат ислом дунёси душманларидан етарлича ёрдам ва кўмак олиш мақсадида ўз мамлакатида бу каби диндорларга турли хил туҳмат ва иғволарни амалга ошириб туради.

-Сизнинг назарингизда ислом душманлари нега ислом динига қарши курашмоқда?

-Дунаёда иккита қарама - қарши мафкура мавжуд. Бири - Ислом, иккинчиси унга қарши бўлган кучлар. Шу икки тараф ўртасида катта кураш кечади. 19-20 асрларда орага коммунистлар чиқиб қолиб бу кураш бироз сусайди. 70 йилдан ортик коммунистларга қарши кураш бўлди, коммунистлар ҳокимиятдан кетиб, кучлари заифлашгач исломга қарши кураш янги куч ва усуллар билан давом этаяпти. Ислом дунёда жорий қилинганидан бугунга қадарги дунёнинг тарихи давомида бу қарама -қаршилик, бу икки мафкура кураши давом этиб келмоқда.

Исломдан бошқа ҳеч бир дин якка Оллоҳга ишонмайди. Христианларда учта Оллоҳ бор. Яҳудийларнинг дини ҳам бузилган. Мусо алайҳиссаломга ва Исо алойҳиссаломга келган китоб ҳам ҳақиқий ва улар Оллоҳ кўрсатмаларидир. Аммо улар бу китобларни буздилар. Ундан кейин охирги сўнггги китоб Қуръон карим келди. Шундан сўнг ҳамма нарса янгиланди. Шунга қарамасдан дунёда икки хил инониш сақланди. 1. Ягона Яратувчига -Оллоҳга ишониш. 2. Биринчисига қарши, янглиш ишониш. Иккиничиси мутлақо нотўғри йўл, албатта. Оллоҳ Ягонадир ва Унга инониш йўли ҳам биттадир.

-Мана сиз христианлар ва яҳудийлар китоби бузилган, улар янглиш ишонади, деяпсиз. Христиан ва яҳудийлар ҳам исломни ёлғон дин дейишади. Қуръонни эса Библияни кўчирмаси, деган гап бор…

-Бу масала, биз тортишадиган масала эмас. Менинг диний билимим бу саволларга кескин ва тўла жавоб беришга камлик қилади. Бундай масалага тегишлисини ва асосий сўзни бундан олдинги саволингизга жавобимда айтдим.

-Ҳақиқатдан, Ўзбекистонда диний радикализм хавфи мавжуд эмасми? Бугунги кунда диний эътиқоди учун таъқибга учраган кўплаб диндорлар демократияни куфр деб, қуролли қўзғолонга, ҳатто ўзини ўзи портлатишга тайёр эканлиги кўпчиликка сир эмас. Масалан, сиз яшаётган Норегиядан сиёсий бошпана сўраган Дилмурод Худойқулни олайлик. Бу каби диндорлар ҳақиқатдан хавфли кишилар эмасми?

-Экстремизм ва радикализм деган гап ҳақиқатда бор. Ҳамма нарсани исломга тақамаслик керак. Мен ҳам шунақа одамларни кўрганман. Улардан баъзиларининг аёллари юзларини бутунлай ёпиб, яшириб юришади, ўзлари эса ваҳҳобизм ҳақидаги китобларни кўтариб ўқиб юради. Мен Москвада шундай бир кишини кўргач (у киши ҳам ўзбекистонлик эди), бироз Ваҳҳобизм ҳақида фикрлай бошлаганман.

Экстремизм ҳамма жойда бор. Давлатлараро сиёсатда ҳам булар йўқ эмас. Жумладан, Исломга эътиқод қилувчиларнинг ичида ҳам ҳар турли фитна чиқарадиган якка - якка шахслар йўқ деб кескин сўзлаш тўғри бўлмас деб ўйлайман. Ўзбекистонга ана шундай шахс ҳукмронликка келса қандай бўлади, десангиз? Менимча, ундай шахслар, ҳатто уларнинг гуруҳи ҳам давлат бошқарувчи даражасига кўтарила олмайди. Биламизки, ҳозирги Марказий Осиёдаги, эскидан Совет Ўртаси Осиёси аталган беш республикада ўзларини мусулмон ҳисоблаганлар асосан “Ҳанафий” масҳабига кўра Исломга эътиқод қилувчилар деб билишадилар. Биз, яъни менинг ёшимдаги жуда кўпчилик совет замонида динга амал қилиб яшамаган бўлсак ҳам, ўша даврда ҳам ислом ҳақида тамоман хабарсиз эмас эдик. Диннинг тарихидан ҳам ўқиган жойларимиз бўларди. Аммо шуниси бор эдики, ўша даврларда ҳам ислом динида ҳанафий масҳабидан бошқа яна учта ҳақ масҳаб ҳам борлигини жуда кўпчилигимиз билмас эдик. Биладиганлар жуда оз эди. Советлар даврида оддий мусулмонлар ичида бундай фарқланишлар борлиги тарқамаган эди. Демак, Ўзбекистонда ҳатто ҳақ масҳабларнинг тўртталиги ҳам деярли янгилик. Муҳаммад ибн Ваҳҳоб, ваҳҳобизм каби атамалар мустақилликдан сўнгра оғизга туша бошлади. Менимча, ваҳҳобизм ҳақида бирор дурурстроқ билимга эга бўлган кишини бугун Ўзбекистонда топиш мушкулдир. Бундай кишилар ва гуруҳлар бугун Ўзбекистонда алоҳида тайёрланаяпти, шекилли. Мен бу ҳақда билганларимни ва фикрларимни ёзганман ва имкони бор жойларда нашр ҳам бўлган. Биз, Ўзбекистонда диний эътиқод масаласида алоҳида сиёсат юритишимиз керак. Давлатнинг динга, балки динларга муносабати ҳақида алоҳида сиёсий қараши бўлиши керак. “Виждон эркинлиги” ҳақида жуда яхши ўйлаб, халқ орасида чуқур муҳокамадан ўтказилган қонун қабул қилиниши шарт. Ҳа тўғри, Ўзбекистон қонунлари, унинг Асосий Қонуни - Конституцияси ҳам баъзи бир таҳрирларга муҳтож бўлсалар-да, жуда ёмон ёзилмаган. Улар, дунёда мавжуд қонун Асосий қонунларга солиштирилса, ўта фарқ қилмайдилар. Фақат Ўзбекистонда уларга амал қилиш муаммоси мавжуд, холос.

-Ҳукуматнинг радикал қарашдаги диндорларга муносабатини оқлаб бўладими?

-Ҳукумат бор экан унинг сиёсати ҳам бўлади, албатта. Куч ишлатар тизимлари, ҳақ-ҳуқуқни ҳимоя қилиш, маҳкама органлари бўлиши шартдир. Бошқача ҳолда давлатнинг маъноси қолмайди. Ўзбекистон ҳукуматининг диндорларга қарши кураш сиёсатини бутун қоралашга менда асос йўқ. Диний эктремизмда айбланиб жазога ҳукм қилинишларда қандайдир асослар ҳам бўлиши мумкин. Аммо ўша асосли жазоланганлар ўз жиноятларини қандай вазиятда содир этганликларини тўғри, ҳақиқат тарафидан тергов қилиндими, жазога маҳкум этилганларининг ҳақ-ҳуққуқлари ҳар доим ҳам қонуний ўрнини топадими? Мана бу масалалар муҳими. Шулардан келиб чиқиб, мен Ўзбекистон ҳукумати фуқарога зулм қилмаяпти деган фикрга қўшила олмайман. Ўзбекистонда зулм бор. Жиноятчини тўғри тергов қилмаслик, унга қонунларга кўра лойиқ жазодан ошириб жазо бериш, бу зулмдир.

Шуни ҳам таъкидлаш лозимки, Ўзбекистон ҳукумати мана 20 йилдир яшаб турибди. Дунё мамлакатлари ичида қанақадир сиёсат юргизаяпти. Биз нима демайлик, Ўзбекистон жаҳонда ўз ўрнига эга бўлди. Буларнинг барчасини ҳукумат бошлиғининг хизматлари деб қарашга мен қўшилмайман, албатта. Ўзбекистон ҳукуматининг бошлиғи ҳақиқатдан халққа зулм ўтказмоқда деб биламан. Буни алоҳида таъкидламаслик ҳам тўғри бўлмайди. Шунга қарамасдан, кўзни юмиб Ўзбекистонда ҳамма нарса қоп-қора дейишга ҳам қўшилиб бўлмайди. Радикаллиги, экстремистлиги аниқ бўлган диндорлар жазоланса, биз уларни қандай йўл билан ҳимоя қилишимиз мумкин бўлади? Агар ҳақиқатан жиноят содир қилган кишиларни ҳимоя қилсак, биз тарафимиздан ҳам ноҳақлик содир бўлган бўлмайдими? Ҳақиқатан улар ҳаётда мавжуд бўлсалар, улар жазоланадилар, жазоланишлари шарт. Уларни жазодан ҳимоялаш адолатсизликдир, бу эса асло мумкин эмас. Мавжуд қонунларга кўра, улар албатта жазоланиши керак. Бироз юқорироқда кўрсатганим каби, жазоланувчиларга ҳукуматнинг мос органлари тарафидан уларга нисбатан инсофсизларча муносабатда бўлиниб, зулм қилинмоқда. Бу эса адолатнинг асосларини бузиш ҳисобланади. Суд инсонни ҳақиқий жинояти учун ҳакқиқат йўлидан, адолатли жазолаши керак. Ҳукуматга мухолиф фикрда бўлиб, баъзи мансабдорларга ёмон кўриниб қолган кишиларни алоҳида жазолаб, уларга зулм қилиш ҳам адолатсизликдир. Менинг Ўзбекистон ҳукуматига эътирозларим мана шулар ва шуларга ўхшаш масалалардадир.

Мен Ўзбекистондан чиқиб кетаётганда ҳам шуларга ўхшаш фикрларни айтганман. Масалан, Самарқанд вилояти прокуратурасида шундай фикрларни билдиригандим: “Ҳукумат бор экан, унга мухолифатда бўлган кишилар ва уларнинг ҳаракатлари бўлади ва бўлиши табиийдир. Шу сабаб билан мени сизлар жазога тартишларинг мумкин. Аммо жазога тортилаётган ва жазо жойида - қамоқда (тюрмада) ўтирган кишининг ҳам ҳақ ва ҳуқуқлари бор. Уларнинг ана ўша ҳақлари таъминланиши зарур. Бизнинг Ўзбекистонимизда шундай бўлишини кутиш мумкинми? Йўқ, албатта. Шундай экан, мен Ўзбекистонда судлашишни истамайман. Имконим борича мен Ўзбекистонда судланмаслик йўлларини топиш ҳаракатида бўламан.” Бизда маҳкумлар учун ҳеч қанақа ҳақ-ҳуқуқлар тан олинмайди. Биласиз, Ўзбекистонда деярли ҳамма жойларда қонунларга амал қилинмайди. Доим улар бузилган кўринишда қўлланилади.

1-суҳбат 2009 йилнинг 01 ноябрида <www.yangidunyo.com> сайтида босилди. Унинг интернет адреси: http://yangidunyo.com/?p=6719#more-6719

2-суҳбат:

-Тасаввур қилинг, агар ҳозирги мухолифат ҳукумат тепасига келиб қолса, диндорларга қандай муносабатда бўлади, деб ўйлайсиз?

Алибой Йўляхшиев: - Ҳозирги мухолифатнинг ҳукуматга келиши хусусида мен салбий фикрдаман. Тўғриси бугун бизда ҳукуматга мухолифатда бўлган ташкилотнинг ўзи йўқ. Мамлакат аҳолисини “диндорлар” ва диндор бўлмаганларга (динсизларга) бўлиш ҳам ўта янглиш бир қарашдир. Менимча, дунёда динсиз киши мавжуд эмас. Умуман ҳукуматнинг динга муносабати масаласига келсак. Биламизки, Ўзбекистонда ҳам “Диний ташкилотлар ва виждон эркинлиги тўғрисидаги” қонун бор. Мамлакатнинг бутун аҳолиси, жумладан ҳукуматнинг барча масъул органлари ҳам мазкур қонунга қатъий амал қилишлари шарт. Бордию Ўзбекистонда қонуний тартибда ҳукумат алмашиши содир бўлса, менимча янги ҳукуматнинг сиёсати ҳозиргисидан фарқли бўлади деб умид қиламан. Агар ўшандай вазият вужудга келса, биринчи навбатда бош қонунимиз - Конституцияга қатъиян амал қилишни йўлга қўйиши лозим бўлади. Энг аввал янги ҳукуматнинг ўзи қонунларни бирор шаклда ҳам бузмаслиги ва уларнинг бузилишига йўл қўйилмаслигини таъминлаши ва назорат қилиши керакдир. Мамлакатда қонунлар барчага баробар бўлиши шарт деб ўйлайман.

- Худди бугунги кунимиздагидек, келажакда ҳам "Ўзбекистонда исломий давлат қурамиз" деган мақсадда кураш олиб борадиган ўта радикал диндорлар муаммоси пайдо бўлиши мумкин. Ҳукумат ўшанда "демократия - бу куфр низоми" деб ҳисоблайдиган диндорларга нисбатан қандай муносабатда бўлиши керак деб ўйлайсиз?

А.Й.: - Салгина илгари айтганим сингари, менинг фикримча янги ҳукумат сиёсати сўзсиз бугунгидан бошқача бўлади. Иқтисодий ва сиёсий-ижтимоий жабҳада, динга, унга эътиқод қилувчиларга муносабатда ҳам янгича сиёсат юргизилади. Мен шундай бўлишига ишонаман. Кейинги ҳукумат Каримов ва унинг ҳукумати хатоларини такрорламайди деб умид қиламан. Ватандошлар Оллоҳга дуо қилиб, келажакдан яхши умид қилаверсинлар. Ўзларини соф динга эътиқод қилувчилар деб ҳисоблаётган ўта тақводорлар ҳам ҳаммасидан олдин ўз динларини яхши ўрганиши, ўзлари тушунибми, тушунмай дунёда мавжуд бўлган режим ва тузимларга қарши чиқавермасалар яхши бўларди. Масалан, Исломда бўлган, бўлмаган, сўзлар, асосли ёки асоссиз фикрларни ўртага ташлаш билан мусулмонлар орасида фитна чиқармаслик савобли амаллардан бири ҳисобланишини ёдда тутиш лозим деб ҳисоблайман. Исломда соф эътиқод бизнинг эътиқодимиз, бизнинг амалимиздир деб даъво қилаётганларга, “Қадрли қардошлар, биз Пайғамбаримиз (с. а. в.) ҳаётини яхши ўрганиб чиққанмизми?. Биз бугун қандай вазиятдалигимизни дуруст тасаввур қила оламизми?” каби савол қўйиш ўринли бўлар деб ўйлайман. Менимча, Ўзбекистоннинг бугунги мусулмонлари Ислом тарихини жуда жиддий ўрганишлари лозим кўринади.

Бизнинг шу кунларимизда, “соф ислом” дейилган атамалар учраб турадиган бўлди. Ҳатто баъзи ўзбекистонликлар “Соф Ислом” номли интернет сайтлар очишган. Айтинглар, эй мусулмонлар Ислом сўзига қўшимча “соф” сифат бериш тўғрими? Ислом ўз номи, таркиби ва моҳияти билан софдир. Ислом дейиш ўрнига “соф Ислом” деб аташ менингча, тушунмаслик, ҳатто билимсизликдир. Ислом Соф бўлмаса, у Ислом эмас, ахир.

- Сизнинг бу фикрларингиз менга "соф исломни тиклаймиз, шу пайтгача динимиз бузилган" дея ҳаракат қилиб юрадиган баъзи диндорларни эсга солди. Уларни халқ ичида "ваҳобийлар" деб аташади...

А.Й.: - Ваҳобийларни мен яхши билмайман. Ҳа тўғри, биз соф исломни тиклаймиз деб ҳаракат қиладиганлар бор. Улар кўпинча ўзларини, фақат ўзларини Ислом динининг ўта билимдони деб кўрсатишга уринишади. Аллоҳ кўрсатмасин, бу тур одамларга ихтиёр берилса, улар ўзларидай ибодат қилмаган ҳар бир мусулмонни ўлимга буюришлари мумкин. Балки Ўзбекистонда ана ўшанақа бақироқ чала мусулмонлар кўпайиб кетаётгани Каримов ва унинг ҳукуматининг динга, айниқса мусулмонларга қарши зулм қилишига асос яратаётгандир. Ана ўшалар борлиги учун ҳам Каримов “Ўзбекистонда ислом террори, экстремизми хавфи кучаймоқда” деб дунёга жар солаётган ва етарлича молиявий ёрдам ҳам олаётган бўлса ажаб эмас.

Аслида Ислом дини эътиқодининг иккита мустаҳкам асоси: Қуръони карим ва Пайғамбар (сав) ҳадисларида кўрсатилган фундаментал йўллари, қоидалари мавжуд. Буюк тўрт халифаларимиздан сўнгги тарихда етишган Ислом олимларининг буюклари (Имом Бухорий, Имом Тирмизий, Имом Модридий, Нақшбанд Бухорий, Ғиждивоний, Убайдуллоҳий Ахрор ва бошқалар) бизнинг юртда дунёга келди, ўсди ва ижод қилдилар Уларнинг кўрсатмаларига амал қилсак, ўшалардай мусулмон бўлишга интилсак, иншооллоҳ хато қилмаган, саодатга эришган бўламиз.

Ўзбекистон ҳукуматининг радикал қарашдаги кишиларга қарши сиёсатини бутунлай нотўғри деб бўлмайди. Аммо уларга қарши кураш йўлларида, уларга қўлланилаётган жазо чораларида кўпгина хатолар бор, албатта. Радикаллар дейилаётганларнинг бир қисми алданган кишилар деб ўйлайман. Улар динни, динини яхши тушуниб етмаган кишиларга ўхшаб кетадилар. Бундайларни балки тушунтириш йўли билан хато қарашлардан, тушунмовчиликлардан қайтариш ва тўғри йўлга бошқариш мумкиндир. Тарбия ва тушунтириш масалалари тўғри йўлга қўйилса, кўпгина хатоларнинг олди олиниши мумкин бўларди деб ўйлашга асослар бор. Асослими, асоссиз ваҳҳобий ёки ҳизби тахрир ниқоби остида исталган бир мусулмонга қарши шафқатсиз кураш очиш, уларга азоб бериш, ҳатто ўлимга маҳкум этиш қайси қонунга, адолатга тўғри келади? Мана шуларга, шундай сиёсатга зулм дейилади. Зулм қилмаслик деганидан, жиноятчига жазо бермаслик керак деган маъно келиб чиқмайди, албатта. Ўзбекистонда биринчидан, адолатли терговлар оқибатида жиноят бутун моҳияти билан очиқ аниқланмайди, жиноятчига бериладиган жазо эса, зулмга, исканжага, азобга айлантирилади. Бу эса, президент Каримов бошлиқ Ўзбекистон ҳукумати хато сиёсатининг оқибатидир. Бундай ҳолни кўрмаслик, уни эътиборсиз қолдириш ҳам ўта адолатсизликдир.

-Ўзбекистонда диний экстремизм ва террорчиликни кучайишининг олдини олиш бўйича ҳукумат амалга ошираётган йўлдан бошқача яна қандай усулни таклиф қилган бўлардингиз?

А.Й.: - Мамлакатда сўз эркинлиги ва матбуот эркинлигининг, умуман эркинликнинг йўқлиги сиз айтаётган муаммоларнинг ривожланиишига олиб келди. Бу масалаларни нормал ҳал этишнинг шартларидан бири, инсонлар эркин фикр алмаша оладиган муҳитнинг яратилишидан иборатдир. Бу эса, жумладан матбуот эркинлигини ҳам талаб қилади. Радикализм, экстремизм деб аталадиган масалалар, жумладан уларнинг диний кўринишлари ҳам инсонларнинг эркин фикр алмашиши натижасида ўз-ўзидан юмшаб қолишлари табиийдир. Албатта ҳамма, президентдан бошлаб кичик болаларгача бирдек қонунга амал қилувчи, қонундан ийманувчи бўлишлалари лозим.

Ўзбекистон ҳукуматининг энг катта хатоларидан бири - мустақил бўлганимиздан бошлаб нотўгри сиёсат юргизди. Ўша мустақилликнинг бошланғич пайтидан тўғри сиёсат юргизилганда эди, мамлакатимиз бугунги вазиятга тушиб қолмасди. Мўлжал тўғри бўлган бўларди. Мухолифат ўлароқ бизнинг ҳам хатомиз - тўғри йўлдан юриб, тўғри мўлжал ололмадик. Бугун кун тартибида турган долзарб масала, Ватанимиздаги бутун муаммоларни ўзаро инсоний муроса асосида биргалашиб ҳал этишдан иборатдир. Менимча, Ватаннимзнинг келажаги, у ердаги жамиятнинг демократялашуви халқ ва ҳукуматнинг ҳақиқий, тўғри ўзаро муроса йўлини топишга боғлидар. Ана ўша муроса йўлини топиш эса, ҳар бир ватандошнинг Ватан, халқ олдидаги муқаддас бурчидир. Муроса, Ўзбекистон ҳукумати ва унинг мухолифати, барча ватандошлар ўртасида дўстона бўлиши лозим. Оқибат, ҳаммамиз, мамлакат аҳолисининг барча табаққаларининг вакиллари бир дўмалоқ стол атрофига йиғилишимиз зарур ва шартдир. Бусиз ҳеч бир яхшилик амалга ошмайди дейиш мумкин.

Ўтган йили биз шу масалани – умумхалқ ўзаро муросаси масаласини ўртага чиқаргандик. Дунёнинг буюк давлатлари раҳбарларини ва бутун дунё прогрессив жамоатчилиги вакилларини ҳам жалб этган ҳолда Ўзбекистон Республикаси ҳукумати ва унга мухолифатда бўлганларни бир столда ўтиришга, барча долзарб ва сиёсий, иқтисодий-ижтимоий масалаларни ҳал этиш йўлларини бамаслаҳат излашга даъват қилгандик. Бироқ бундай маъқул фикр барча тарафидан бир хил қабул қилинмади. Баъзилар ўз “лидер”лигини йўқотиб қўйишларидан, бошқалар шу кундаги мавқеийларидан тушиб қолишдан қўрқишди, шекилли.

Шу кунларда ўзларини лидер ҳисоблайдиганлар одамларни “сеники ва меникига” бўлиб олишганлар. Бошқача айтганда улар шундай ҳам тарқоқ ўзбекларни “душман ва дўстларга” ажратиб олишган. Натижада кишиларимиз ҳукуматга, ватандаги мустабид режимга эмас, аксинча бир-бирларига қарши гуруҳларга айланиб қолишганлар. “Лидер” бўлмишлар эса, гуруҳбозларга айланишган. Ундайларни лидер дейишга уялади киши. Масалан, ўша ўзини лидер ҳисоблайдиганлардан бири Муҳаммад Солиҳ, шу кунларда Ўзбекистонда қуролли инқилоб(революция) қилишга чақирмоқда. Бундай чақириқни мен ақлсизлик, ақлдан озганлик деб ҳисоблайман. Бу иғводир (аслида бундай чақириқни халққа, миллатга қарши фитна деб аташ лозим). Бундай иғвога қўшилганларда ҳам ақл касаллиги бўлиши керак.

2-суҳбат <http://yangidunyo.com/ > сайтининг ушбу адресида эълон қилинган: http://yangidunyo.com/?p=7425#more-7425

3-суҳбат: Каримов - Пўлатовдан яхши (Янги дунё сайти муҳарири Юсуф Расул суҳбатни бу қисмига шундай бошлиқ танлаган)

-Келинг энди, Эрк партиясини диний ташкилотлар билан ўзаро иттифоққа киришгани ҳақида суҳбатлашсак. Кекса мухолифатчи ва мўмин-мусулмон сифатида сиз улар тузган "13 - май Иттифоқи" ташкилоти ҳақида қандай фикрдасиз?

Алибой Йўляхшиев.: -"13 -май Иттифоқи" ташкилотига Муҳаммад Солиҳни қўшилишини қисқа қилиб айтганда, Солиҳда бошқа йўл ва куч қолмагани билан изоҳлаш мумкин. Унинг атрофида бирор тайинли одам қолмади ҳисоб. У ҳеч қаерда ишламайди. Шунинг учун яшашга лозим бўлган бирор даромад манбаси йўқ. Шунга қарамай у бугунга қадар ҳамиша муҳташам (роскошный) яшаб келмоқда. У ана шундай яшашга, шундай ҳаётга ўрганиб қолган. Кунлик тирикчилик ўтказиши учун унга ойига камида 4 ёки 5 минг доллар пул керак. Менимча, унинг бу харажатларини қоплаш манбасида муаммо чиққан кўринади. Андижонликларнинг бу иттифоқи эса, унга бу масалани ҳал қилиши учун энг қулай йўл бўлди, шекилли.

"13- май Иттифоқи" Низомига эътибор беринг. Бу ташкилотнинг ҳар бир аъзоси ойлик даромадининг 20 фоизини шу ташкилот ҳисобига ўтказиши керак деб кўрсатилган. Бу қаердан чиққан гап бўлди? Дунёнинг қайси жойида бунақа бадал тўлаш шарти бор?

2005 йил Андижон фожиалари хусусида ўша замондаёқ ўз фикрларимни билдиргандим(улар ўз вақтида бирнеча ўзбек тилида чиқиб турган интернет сайтларда эълон қилинган). Мен, у воқеалар ҳақида ўша замонда ёзганларимдан бугун ҳам бошқача фикрда эмасман. Бироқ ўша аянчли воқеалардан сўнгра кечган вақт давомида фожиаларнинг тирик гувоҳлари билан баъзи бир учрашувлар ўтказиш оқибатида шундай бир тасдиқ ҳам асосли экан каби ишончга ҳам келиш мумкин бўлди:

Андижонда (2005 йил 13 май) бегуноҳ инсонларнинг қурбон қилиниши Ўзбекистон ҳукумати томонидан ташкил этилгани шубҳасиз, бироқ бугун Овропада “13- май Иттифоқи"ни туздик дейишаётган андижонликлар эса, ўшандай жиноят содир этиш мумкин бўлган муҳит яратган кишилардир. Янада очиқроқ айтганда, ана ўшаларнинг ҳукуматга сотилиши натижасида Андижон фожиасини содир этиш мумкин бўлди. Улар ҳукуматнинг зулмкор сиёсатини бемалол ўтказишида ўйинчоқ бўлишган аянчли кишилар ёки ўта жоҳил сотқинлардир. Шу сабабдан "13- май Иттифоқи"ни тузиш ҳам Ўзбекистон ҳукуматининг кўрсатмаси билан амалга оширилган бўлиб чиқса, мен ажабланмаган бўлардим. Муҳаммад Солиҳ эса бундай ташкилотга моддий манфаатларни кўзлаб қўшилди деб ҳисоблайман.

Ўзингиз ўйлаб кўринг, Ўзбекистонда бугун қуролли қўзғолон қилиш, ҳатто бундай ҳаракат ҳақида сўз юритиш мумкинми? Маҳмадоналик (аҳмоқчилик дейилса тўғри бўларди) эви биланда, ахир. Бундай шиорлар билан чиқаётганлар, ўзларининг бу авантюраси халқнинг бошига нималар келтириши мумкинлиги ҳақида бир дақиқа бўлса-да ўйланармиканлар? Иккинчидан, қуролли қўзғолон тарафдорлари бўлишган бу инсонлар, уни амалга ошириш учун нималар зарурлигини ва ўша заруратлар қандай ташкил этилишини ва қўзғолон қандай амалга оширилишини билармиканлар? Ёки уларнинг бу сўзлари фақат ваҳималардан, ўзларининг тирик эканликларини кўрсатишдан иборатми? Менимча, бу “революционерлар”-нинг бир қисми Ўзбекистон ҳукуматининг сеҳрига тушган аянчли кишилар ва қолганлари – асосийлари ҳақиқий иғвогар, сотқинлар бўлишса керак. Уларнинг бу ваҳималари мамлакатда 2005 йилдаги Андижон воқеаларидан баттарироқ фожиани ташкил этишга манба бўлиб хизмат қилиши мумкинлигини улар тушунмаяптилар ёки тушунган ҳолда халққа, Ватанга сотқинлик вазифасини бажармоқдалар.

- Муҳаммад Солиҳ ўтган йили "Биз Ўзбекистондаги диний жамоалар билан ҳамкорликда ишлаяпмиз" деганди.Бу билан диний жамоаларда куч бор эканлигини, фақат улар билан ишлагандагина бирор натижага эришиш мумкинлигини назарда тутганмиди?

А.Й:.- Менимча, Ўзбекистон ичидаги диндорлар дейишдан кўра, Ислом динига эътиқод қилувчилар жамоалари дейиш тўғрироқ бўлади. Биламизки бу жамоаларда сиз тушунаётган куч ва ташкилотчилик йўқ. Улар фақат ваҳима қилади холос. Инсофи бор одам бунақа гапларни гапириб юрмаслаги керак.

- Мени ажаблантирган нарса шуки, ўзини мухолифатчиман деб юрган одамлар ичида ҳам қуролли қўзғолонга даъват этувчи одамлар пайдо бўлмоқда. Улардан бири Швецияда яшаётган мухолифат фаоли Ҳазратқул Худойбердидир..

А.Й.: Қуролли қўзғолон масаласида ва “қўзғолончи”лар хусусида бироз олдинги саволингизда жавоб қилдим деб ҳисоблайман. Ҳазратқул Худойбердига келсак, кўринишда Каримовнинг энг фаол танқидчисига ўхшайди. Аммо нималар қилаётганини ўзи ҳам яхши тушунмайди, менимча. Бир вақтлар Ўзбекистоннинг бутун муаммоларини Ғарбий мамлакатларнинг “машҳур” раҳбарлари ҳал этиб беради деб тушунарди. Шу сабабдан ҳам уларнинг барчасига мактуб ёзиб улгурган у одам. Энди “Ўзбекистонда бутун масалаларни “автомат ҳал қилади” деб жар солади. Менимча, бу кишининг ҳаракатлари кўпроқ авантюрага ўхшаб кетади. Уни авантюрист- ваҳимачи дейилса тўғри бўларди. Унинг бундан илгарида ҳам авантюристик чиқишлари бўлган эди. Лўндасини айтганда ўзини мухолифатдаман деган киши умумга фойдали бирор иш қилолмаса-да, ҳеч бўлмаса зараркўнанда бўлиб қолмасликка ҳаракат қилиши шартдир.

Мана масалан, “лидерлик”ка даъвогарлардан бири Абдураҳим Пўлатовни олинг, унинг 1995 йилдан буён умуман фаолиятининг тайини йўқ, ҳатто ҳеч қандай фаолият курсатмайди дейиш мумкин. У, шу пайтгача бирор ҳаракат қилган бўлса, нуқул мухолифатга зарар келтириш учун қилди. Маълумки, 1995 йилнинг бошида Ўзбекистон ҳукумати ва мухолифат вакиллари амеркаликларнинг ташаббуси билан Вашингтонда учрашув ўтказишганди. Ана ўша учрашувда Каримов бошлиқ ҳукумат йиллар давомида Ўзбекистон мухолифатига келтира олиши мумкин бўлмаган жуда жиддий, тузатиб бўлмас зарар келтирганди. Ўша учрашувдан буён, балки ундан анча илгаридан бошлаб А. Пўлатов мухолифатдан чиқиб, Ўзбекистон ҳукуматининг хизматкорига айланган. Бу ҳолни фактлар асосида жуда яхши биладиган муҳолифатчиман деган шахслар ҳам орамизда йўқ эмас. Негадир улар ҳали ҳам сукут сақлашни лозим кўрадилар. Билмадим қанчонгача бу “лидерлар”нинг очиқ башаралари ҳақида гапириш мумкин бўлмайди?

“Лидер”лардан бошқа бириси Муҳаммад Солиҳ ва унинг иттифоқчилари эса ҳеч нима қилмагандан кўра нимадир қилиш керак дея ҳаракат қилишмоқда, шекилли. Бу эса, қош қўяман деб кўз чиқаришга жуда ўхшаб кетади.

М. Солиҳнинг шу пайтгача жуда кўп хато ишлар қилгани ҳақида сукут сақлаш мумкин бўлмай қолди, деб ўйлайман. Мен М.Солиҳни анча яхши биламан десам ошириб юборган бўлмайман. Мен у билан Туркияда ва Норвегияда анча яқин яшадим дейишим мумкин. 1995 йил бўйи бирга фаолиятда бўлдик. Менга маълум бўлган баъзи маълумотларга кўра, 1999 йилги Тошкентдаги, ундан кейинги жуда кўпчилик портлашлар, Алишер Соиповнинг ўлими ва Андижондаги фожиали воқеалар ҳам Солиҳнинг қош қўяман деб кўз чиқариш ҳаракати оқибатида бўлган дейиш мумкин бўлмоқда. Менимча бу ишларнинг ҳаммасининг режаси ҳукумат томонидан тайёрланиб, уларни Солиҳга маъқуллатиб олинди ва унинг номидан Ўзбекистон ҳукумати чиройлигина қилиб амалга оширди, дейишга бугун биз ўзимизни ҳақли ҳисоблашимиз лозим.

Менимча, саналган ҳар учала воқеада ҳам Солиҳнинг бевосита иштироки йўқ бўлса-да, унинг билвосита алоқаси бор дейишга кун ўтган сайин асослар чиқиб турибди. 1999 йилги портлашларга Муҳаммад Солиҳнинг оқ фотиҳа берганига мен кўпроқ ишонаман десам ҳам бўлади. Чунки ўша портлашлардан бир мунча аввал Ўзбекистон ҳукумати вакили Истанбулга келиб М.Солиҳ билан узоқ замон учрашувлар ўтказганига мен ўзим гувоҳман. Ўша портлашларни М.Солиҳнинг бевосита ўзи ташкил қилмаган, қила олмаганди, албатта. Лекин ўша машҳум ишни амалга оширишга қўшилган бўлиши аниққа ўхшайди. Алишер Соипов ҳам Муҳаммад Солиҳнинг бевосита ҳаракатлари оқибати ўлароқ ўлиб кетди. У, Алишер ёрдамида Ўзбекистонда инқилобга даъват варақалари тарқатмоқчи бўлганди. Андижон воқеаларида ҳам Солиҳ қатнашмаганга ўхшамайди назаримда.

- Сиз Тошкент портлашларида ва ундан кейинги воқеаларда, ҳатто Алишер Соиповни ўлимида Муҳаммад Солиҳни билвосита алоқаси бор деб айтаяпсиз, бунинг учун қўлингизда аниқ далилларингиз борми?

А.Й.: - Мен бирор давлатнинг тергов органининг ходими эмасман. Бироқ, 1998 йилнинг май ойида Маҳмуд Худойбердиевнинг матбуот котиби бўлган Яраш Қурбон Истамбулга келганлиги, унинг М.Солиҳ билан бир неча марта учрашувлари бежиз бўлмаган деган қаноатдаман. Яраш Қурбоннинг ўзининг тасдиғига кўра, Муҳаммад Солиҳ ва Абдураҳим Пўлатовлар келишиб ҳаракат қилсалар, Ўзбекистонда тўнтариш қилиб уларни ҳокимиятга келтиришни билдириш учун 1998 йилнинг биринчи яримида истанбулга сафар қилган эди. Айни пайтда АҚШда яшаётган Зокир Али ва Ўзбекистон Исломий Ҳаракати аъзоси ҳисобланган, шу кунларда Ўзбекистонда қамоқда сақланаётган Зайниддин Асқаровлар ва бошқа М.Солиҳга қарашли кишилар Истанбулда Яраш Қурбонга йўл кўрсатувчи бўлгандилар. Ўша замонларда Яраш Қурбон Ўзбекистонда ҳарбий давлат тўнтариши қиламиз, ҳукуматни Каримовдан тортиб оламиз деб жуда жиддий сўзлар сўзлаганди. Мен ҳам у билан учрашгандим, аммо унинг фикрларига қйшилмагандим. Унга мен, “Биз қонунга қарши иш қилмаймиз, давлат тўнтариши масаласи эса, авантюрадир, бундай иғволарга сабаб бўладиган ишларга аралашишни Ватан манфаатига зид ҳисоблаймкан”дегандим. Масалан, ўша Зокир Али ва Зайниддин Асқаровларга ҳам бу одамга ишонмасликни тавсия қилгандим. Бироқ улар(З.Али ва З.Асқаров) менга ўртада туриб воситачи бўлишни сўрашгандилар. Амалда Я. Қурбоннинг иғвогарона даъватига қўшилишни таклиф этишгандилар. Аммо мен бунга рози бўлмагандим, бўлолмасдим ҳам. Шунинг учун бу йигитларга, "Бу одамга ишонмайман, бу одам ҳукуматнинг одами. Силар ҳам бунинг сўзларига ишонманглар” деган эдим. Аслида менинг назаримда Зайниддин Асқаров ҳам ҳукуматга ишларди ... Мана шу каби ҳолатларни билганим учун ўша саналган воқеаларда М.Солиҳ қош қўймоқчи бўлиб, кўз чиқаргандир дейишга ўзимни ҳақли ҳисоблайман.

- Зайниддин Асқаров 2003 йилда Ўзбекистон МХХ уюштирган матбуот анжуманида хорижий радиолар мухбирларига Муҳаммад Солиҳни Тошкентдаги портлашларга умуман алоқаси йўқ, бу портлашлар ҳақида Зокиржон Алматов биларди, дея баёнот берди-ку!

А.Й, - Агар буни анжуман деб аташ мумкин бўлса, у ўша пайтда Ўзбекистон Ички Ишлар Вазири Зокиржон Алматов ва МХХ раиси Рустам Иноятовнинг ўйини эди. Бу ўйинга ҳам М,Солиҳ бир ўйинчи шаклида жалб этилганди. Мақсад эса, Иноятов Алматовни йўқотишидан иборат эди. Шунинг учун Зайниддин Асқаовни ўртага олиб чиққандилар. Эътибор беринг, ўша учрашувда қамоқхонада ўтирган киши мамлакатнинг ички ишлар вазири З. Алматовга бемалол истаганча қарши айблар қўйганди, сўзлар сўзлаганди. Ўзбекистондай бир мамлакатда шундай бўлишига ишониш ақлсизлик-ку, ахир. Ундан ташқари қамоқхонада ўтирган жиноятчига мабуот конференцияси ўтказишга ижозат бериш кимнинг қўлидан кела оларди? Бу аслида катта бир мансабдорнинг ўйини эдику, ахир. Бундай мансабдор эса, менимча, МХХ раиси Р. Иноятовнинг ўзи эди. Аммо З.Асқаров ўша ерда ҳам қасам ичганди. У, "бу ишларни Абдували қорининг шогирдлари қилди", деб сафсата тарқатди. Бу сафсата эди, албатта. Бу сафсатанинг энг ёмон томони у ўзининг устозига хиёнат қилаётганди. Шу билан З.Асқаров яна бир бор ҳукуматнинг ўйинига актёрлик вазифасини бажарган эди. Ўшандан сўнгра ўртада Андижон воқеалари чиқди-да, у гаплар охиригача очилмай қолиб кетди. Унинг устига Андижон воқеалари Зокиржон Алматов ва Ўзбекистон Мудофаа вазири Ғуломовни ҳам еб юборди. Шу билан Ўзбекистон ҳукумати ичидаги зиддиятлар бир мунча юмшагандек бўлди-да, у қамоқхонада ўтирган кишининг дунё матбуоти ходимлари билан учрашувининг аҳамияти ўз ўзидан кун тартибидан тушиб қолди. Муҳаммад Солиҳ учун эса ўша учрашув бир мунча қулайликлар келтирди. Ўзини бир мунча оқлаб олгандай туюлди. Лекин аслида 1999 йилда нима бўлганини, ўша портлашлар қандай ташкил этилганлигини Ўзбекистон ҳукумати ва Муҳаммад Солиҳ жуда яхши билишадилар. Менга эса, юқорида сўзлаб ўтилган баъзи бир белгилар маълумдир, холос.

- Сизнинг назарингизда 90 йиллар талотўмида Муҳаммад Солиҳ ёки Абдураҳим Пўлатов ҳукумат тепасига келганда Ўзбекистондаги сиёсий аҳвол қандай тус олган бўларди?

А.Й.: - Агар ўша пайтда Муҳаммад Солиҳ ҳукуматга келганда эди, менимча Ўзбекистонда ҳам Озарбойжондаги Абулфайз Элчибей замони сингари бўларди. Бир икки ой ичида у ҳукуматдан ҳайдаларди ёки кимдир унинг қўлидан ҳукуматни тортиб оларди. Сабаби, балки энг асосий сабаб М.Солиҳ дўсту, душманни ажрата олмаслигидир. Ўзбекларда, “Аҳмоқ дўстдан оқил душман яхши дейдилар.” М.Солиҳ эса, дўстга ўхшайди-да, аммо ақлли дўст эмас. Бундай одамларни яхши ишларга бошқаришдан кўра, ёмон ишларга бошқариш енгил бўлади.

Мобода Абдураҳим Пўлатов ҳукуматга келганда эди, аҳвол Каримов тузумидан энг оз беш карра ёмон бўлган бўларди. Бугун Каримов юзта одамни ўлдирган бўлса, Пўлатов энг ози мингта одамнинг умрига зомин бўларди. Аслида Пўлатов ва Пўлатовга ўхшашлар одам шаклидаги илонлардир. Оллоҳ илонга билиб қўл ва оёқ бермаган. Ҳақиқатан агар илоннинг қўлу-оёғи бўлганда эди, у чақмаган одам зоти қолмаган бўларди.

- Сизни гапларингиз мухолифат лидерларидан умид йўқ, улардан мустабид бўлса ҳам ҳозирги ҳукумат бошлиғи Каримов яхши деган фикрга олиб келмайдими?

А.Й.: - Пўлатов Каримовдан ёмон бўларди, деганим, Каримов Пўлатовдан яхшидир, шунинг учун Каримовнинг Ўзбекистонни бошқариши дуруст деганим бўлмай, балки одам сифатида Каримов Пўлатовдан дурустроқ деганимдир. Солиҳни бундай деб айта олмайман. У кўнгилчан, бир мунча самимий, ижобий хусусиятли одам.. Лекин мен уни ҳукуматни бошқарадиганлар жумласига кирита олмайман. У ҳукуматни боқара олмаган бўларди. Каримов ақлсиз одам эмас, у Пўлатовдан ҳам, М,Солиҳдан фарқли ақлга соҳиб бир шахс. У жуда муғамбир, ўз йўлини ва бутун ишларни ўз фойдасига ҳал этиш усулларини жуда яхши ўрганган бир одам. Аммо унинг энг муҳим камчилиги унда миллат ҳисси, Ватан, ватанпарварлик каби ҳиссиётлар йўқ. Шу сабаб уни миллат, халқ вакили деб бўлмайди. У динсиз тарбияланган ҳақиқий коммунист. Бироқ Каримов ўзини яхши сиёсатчи деб билади. Лекин кўриб турибмизки, асло ундай эмас. Унинг 20 йил давомида амалга оширган ишлари Каримовнинг давлат сиёсатини, иқтисод, иқтисодий масалаларни тушуннишда кам савияли эканлигини кўрсатиб турибди. У асли инженер механик бўлиши керак. Менимча олий маълумоти бўйича олган мутахассислиги ёмон бўлмаслиги керак. Аммо у иқтисод бўйича мутахассис эмас. Эътибор берган бўлсангиз Каримов Молия вазири мансабида ишлаб турган замонларда иқтисод бўйича диссертация ёзган. Ҳозир-ку, қўяверинг жаноб И.Каримов Ўзбекистон академиясининнг академиги. Бу одамнинг 20 йилга яқин вақт ичида сиёсатда ҳам нималар қилганининг гувоҳи бўлиб турибмиз. Шу ерда шуни ҳам айтиб ўтишим керак, мамлакатни бошқариш учун киши универсал билимга эга бўлиши шарт эмас. Менинг сўзлаганларим мавзуга тўғри келганидан айтилди. Ҳукуматнинг сиёсатини команда юритиши лозим. Бош раҳбар эса, команданинг командири бўлмоғи лозим бўлади.

Умуман олганда сиз айтгандай хулоса қилиш тўғри бўлмасди, менинг айтганларимдан Каримов билан бугунгача мухолифат лидерларимиз деб юришганларни ўзаро солиштириш лозим ва уларнинг қайсилари яхши-ю, қайсилар ёмонлигини ажратиш керак деган сўз келиб чиқмаслиги керак. Биз Ватанпарвар бўлсак, мамлакатни бошқариш масалаларида ҳеч қачон ёмоннинг яхшисини танласа ҳам бўлади каби янглиш назарга бормаслигимиз шарт. Биз учун яхшиларнинг яхшиси керак. Ватаннинг бутун аҳолиси ҳам етук инсонлар даражасига кўтарилган бўлишлари керак. Бошлиқ-раҳбарларимиз сифатида ҳам фақат ана ўша етук кишиларнинг етуги танланиши шарт. Мухолифат аъзосиман деганлар ана шунақа етук инсонлар бўлишлари билан бирга, улар ўзларининг атрофидагиларнинг ҳам етишиши учун чармасдан меҳнат қилишлари лозим. Ана шундай бўлгандагина мамлакатимиз келажагига ишончли умидлар билан қараш мумкин бўлади.

3-суҳбат < http://yangidunyo.com/ >сайтининг ушбу адресида эълон қилингандир: http://yangidunyo.com/?p=7425#more-7425

Суҳбатдош: Юсуф Расул.