1995 yili ФForumФ va ФBirlikФ gazetalarining yangi nashri tiklanib, ularning bir qancha sonlari chiqarilgandi. O`sha gazetalarda baТzi qiziq voqealar haqida ham qisqa maТlumotlar berish uchun to`plangan hikoyachalar:

8. Amerika qitТasida yashagan qadimiy odam.

O`tgan yili Ganduras changalzorida topilgan qoldiq suyaklar Markaziy Amerikada hozirgacha taxmin qilinganidan ancha avval odamizot yashaganligi haqida guvohlik beradi.

Topilmalar bu yurtda sivilizatsiyaning rivojlanishi haqida tasavvurlarni butunlay o`zgartirib yuboradi. Jumladan, tadqiqot natijalari bu qitТada eradan 1000 yil ilgari madaniyat bo`lganligi haqida maТlumot beradi. Bu esa eng qadimiy hisoblangan mayi madaniyatidan ko`p qadimiyroqdir.

Qoldiqlar yog`ingarchilik ko`p bo`lib turadigan g`orlardan birida topildi. G`or ikkita amerikalik va ikkita ganduraslik tadqiqotchilar saТy-harakati natijasida topildi. Ular g`orga tushib u erda ko`plab odam bosh suyaklari va boshqa suyaklar yotganining guvohi bo`ldilar.

O`tgan yili sentyabr oyida Jeyms Breydi boshligida bir guruh mutaxassislar u g`orni borib ko`rib, 23-ta har xil joylarda odam qoldiqlari borligini kuzatdilar.

Qazilmalarning yoshini aniqlaydigan yangi usullar yordamida g`ordan topilgan suyaklarning Mayi davridan ancha burun yashagan kishilarga mansub ekanligini aniqladilar. Undan tashqari bu topilmalar mayilar emas, balki ular eng qadimiy madaniyatga ega bo`lganliklaridan darak beradi.

Breydining fikricha, g`or to`la o`rganilganicha yo`q. Shuning uchun u shu yilning oxirigacha G. Vashington universiteti studentlarining ekspeditsiyasini tashkil etmoqchi. YUSIS.

9. Parhezda o`tirganlar uchun ayanchli maТlumot.

O`z tanasining semizligini kamaytirishga harakat qiluvchilar, odatda organizm parhez oqibatlarini parhez muddatida kam quvvat sarflash natijasida o`nglaydi, deb hadiksirashadi. Amerikaning Rokfeller instituti tadqiqotchilari bu xavfni tasdiqladilar. Hatto ancha uzoq muddat parhez saqlanganda ham organizm kam quvvat sarflashni davom ettiraveradi. Amerikalik olimlar kishilar o`z og`irliklarini tushirishdagi qiyinchiliklarni tushuntirib beradilar. Bunda yagona samarali usul jismoniy tarbiyani kuchaytirishdan iborat ekan. Kam eyish yoki juda ko`p ovqat eyish holatga juda sekin taТsir ko`rsatar ekan.

Olimlarning aniqlashicha, o`z og`irligining 10%-ni kamaytirgan odam organizmida moddalar almashuvi 25%-ga pasayadi. Aksincha, og`irlikning o`n foyizga ortishi quvvatning 16% ko`p sarflanishiga olib keladi.

Tadqiqot olib borgan olimlar guruhining rahbari Rudalf Loybelning taТkidlashicha ФBu kishi ovqatining kamayishi yoki qisqa vaqtga jismoniy shug`ullanishni kuchaytirishi uning og`irligini nazorat qilishga imkon bermaydiФ.

Odatda organizm 60% kaloriya quvvatni kishi dam olayotganida sarflaydi, 10% -ni esa, u egan ovqatni hazm qilishga sarflaydi, quvvatning qolgan qismi kuyib ketadi, deyiladi.

Olim erishgan natijalarga qaraganda, semiz va ozg`in kishilar o`rtasida sezilarli farq yo`q. Og`irlikni kamaytirish bir necha faktlardan birgalikda foydalanish natijasida amalga oshishi mumkin.а Reyter.

10. Xilma-xil daraklar:

Chin yurtida qiziq voqea yuz berdi. Bir yosh juvon bitta qizoloq tug`di va tezda o`z onalik ishlariga kirishib ketdi. Ammo u xotin negadirа yana juda qattiq dard seza boshladi va vrachga (doktorga) murojaat etishga majbur bo`ldi. Doktor esa, oldin u ayolga eТtibor bermadi. Biroq birozdan so`ngra, doktorda u xotinda biror narsa borligidan gumon qilib, uni kasalxonaga jo`natishni lozim topdi. U erda juvonga hali u hamilador ekanligini va bir-ikki kun ichida bola tug`ilajagini aytishdi. Jarrohlar ahvolni o`z holiga tashlab qo`yishmay ayolni operatsiya qilishdi. Shunday qilib, o`sha xotin birinchi tug`ishidan yigirma kun o`tgach yana bitta bolali bo`ldi.ааааааааааааааааааааааааааааааааа

***

Shu yil fevral oyida (1995 yil.) Canadaning Toronto shaharida siam egizaklarini ajratish bo`yicha murakkab operatsiya amalga oshirildi. Bu Pokistonlik Nido Va Hiro Jamol ismli boshlari (kallalari) birlashib ketgan holdaа tug`ilgan opa-singillar edilar. Afsuski u operatsiyani muvaffaqiyatli, deb bo`lmadi. Chunki egizaklardan Nido ismlisi tomirida qon qotib qolishi sababli nobud bo`ldi. Ammo Hiro ismli qizchaning sog`ligi juda yaxshi, u har xil so`zlarni chuldiraydi hamda kuylaydi. Bu voqeadan xabardorlar qizcha katta bo`lib, o`z yarimining yo`qolganini bilganda u o`zini qanday his etar ekan, deb tashvishlanmoqdalar.

Qizig`i shundaki, ular uch kishi (uchta qizoloq bo`lib) tug`ilishgandilar. Ularning uchuinchisiа Faria ismli edi. Hiro qardoshi Farianing sog`lom o`sganligidan xursand bo`ladi, albatta deb umid qilinmoqda.

***

Rasmiy statistika maТlumotlariga muvofiq Buyuk Britaniada so`nggi 20 yil ichida to`la bo`lmagan oilalar soni uch baravarga ko`paygan. Masalan, 1971 yilda o`shanday oilalar 8%-ni tashkil etgan bo`lsa, 1993 yilda bu ko`rsatkich 22%-ga ko`tarilgani kuzatilgan. Bu esa, mamlakatdagi oilalarning to`rtdan biriga to`g`ri keladi. Bunday oilalarda ona Фxo`jayinФ bo`lgan, albatta. Ularning 7,3% umuman erga chiqmagan, 6,4 foyizi erdan ajralgan va 4,5% esa eridan ayri yashaydilar.

***

Birmingem maktablarining birida o`qituvchi quloqsiz o`quvchilarni tinchitishning samarali bir usulini namoyish etdi. O`qituvchi joyida tinch o`tira olmaydigan bebosh o`quvchiniа bir erga bog`lab qo`yib, uning og`zini elimlab tashladi. Ammo bu Фtopqir o`qituvchiФ o`quvchining otasi oldida kechirim so`rashga majbur bo`ldi. Uning jamoadoshlariа o`qituvchiniа kafillikka olishlariga to`g`ri keldi. Lekin o`quvchining ochchiqlangan otasi uchun esa, bu hol kamday ko`rindi. U o`qituvchiga durustroq jazo bermoq uchun yaxshi advokat bilan maslahatlashmoqda. O`quvchining ota-onasi chindan ham qo`rqib qolishdi. Chunki ularning bolasi astma kasaliga mubtalo edi. O`qituvchining bu ratsional qilig`i kasallikni qo`zg`atib qo`yishi va oqibati ayanchli tugash ehtimoli bor edi, axir. REUTER materiallari asosida tayorlangan edi.

ааааааааааааааааааааааааааааа

***

Litva davlati Chechenistondan kelishi mumkin bo`lgan etim va boshqa xil muhtoj bolalarni qabul qila olmasligini bildirdi. Bu haqda vazirlar qo`mitasi qaror qabul qilganligini Litva hukumati matbuot xizmati xabar qildi. Bunga sabab qilib, mamlakatga ФQochoqlar va ko`chib keluvchilar haqidaФ qonun yo`qligi, Litva davlatida vaziyat uncha ham engil emasligi ko`rsatildi. Bu haqda qabul qilingan hujjatlarda 20 mingga yaqin bolalar ota-onasiz yashayotganiligi, 13 mingga yaqin bolalar istiqamot qilayotgan ko`p farzandli oilalar davlatdan nomigagina yordam olayotganligi ko`rsatiladi.аа Interfaks.

ааааааааааааааааааааааааааааа

***

10.1 Juda qiziq.

Mumiyolangan shirintomoq xotin.

Uning ismi Jadmaatesankih bo`lib, Iso aleyhissalom tug`ilishidan burun IX asrda yashab o`tgan. Uning eri o`sha davrning mashhur qohinlaridan (ruhoniylaridan) hisoblangan. Bu haqda uning qabridagiа yuksak darajada mumiyolangan sag`anaga bitilgan yozuvlar yordamida bilish mumkin bo`ldi. Bu sag`ana Misrda olib borilgan ilmiy tadqiqotlar davrida topilgan. Sag`ana egachisi juda yosh-35 yoshida vafot qilgan bo`lib, uning o`limi sababini uzoq zamonlar davomida mutaxassislar aniqlay bilishmadilar. Bir muncha urinishlardan so`ng komputerlashtirilgan usul yordamida, nihoyat u yosh xotinning o`limi sababi aniqlandi.а Mumiyolangan sag`anada saqlanayotgan qohin xotini shirinlikka juda o`ch birisi bo`lib, u tish og`rig`i tufayli jon bergan ekan. Bunday fikr eng avval Kandaning Ontario viloyatida joylashgan Qirollik muzeyining Misrdan keltirilgan eksponatlar bilan ishlaydigan xodimi Nikolas Milla tomonidan aytildi. Jumladan, menimcha bu sag`anada yotgan xotin shirinxo`r bo`lgan bo`lsa kerak va uning shu xususiyati o`limiga ham sabab bo`lgan, dedi N. Milla.

Doktor Piter Levin rahbarlligidagi mutaxassislar sag`anadagi xotin shaklini komputer yordamidaа tikladi. Ammo uning yonoqlari nihoyatda besunokayligi hayron qoldirardi. Chunki bechora ayolni gazaklashgan tishi qiynagan edi-da, axir. Tekshirishlar shuni ko`rsatki, uning chap jag`ining yuqori qismida gazakdanа shishi bo`lgan. Vrachlarning tasdiqlaricha hali penitsilin ishlatilmagan o`sha qadimiy davrda shunaqa jag`ning tish og`ri natijasida gazak olishi kishining o`limiga sabab bo`lishi mumkin ekan.

Millaning fikriga ko`ra, u ayol afyun qabul qilgan bo`lishi mumkin. Chunki og`riq bunga majbur qilganligiga ishonchim komil, deydi Milla.

а

***

10.2 Ulkan kutubxona.

Misr Arab Respublikasi Iskandariya shahrida diametri 60 metr keladigan doira shaklidaagi ulkan kutubxona qurulmoqda.U qadimgi misrliklar sig`inadigan quyosh gartishini (diskini) eslatadi. Iskandariya kutubxonasi meТmorlari uni dunyo madaniyatining mashТaliga aylanadigan etib loyihalashtirganlar.

а

Kutubxona qurulib bitishi uchun 150 mln. amerika dollariа sarflanadi. Bu mablag`ni Misr davlati ajratish qobilyatiga ega emas. Uniing hissasi faqat 6,9 gektardan iborat er maydoni va 1991 yili 20 mln dollar sarflanib qurib bitirilgan kongresslar sarayidan iborat bo`ldi. Bu saray kutubxonaning ajralmas qismi bo`lib qoladi, albatta. Uning hozirgi zamon darajasida to`la jihozlangan to`rtta zali bo`lib, eng kattasi 1700 o`ringa ega.

Bunday ulkan kutubxonaning Iskandariya shahrida qurushga asosiy sabab bu shaharning tarixidir. Tarixiy maТlumotlarga ko`ra, yangi eragacha 332 yilda Iskandar Zulqaynar tomonidan bu shaharga asos solingan bo`lib, ko`p o`tmay u Misrning yangi paytaxtiga va qadimiy dunyo eng buyuk madaniy markazlaridan biriga aylangan. O`sha davr mutafakkirlari bu shaharda yashash va uning kutubxonasidan foydalanishni o`zlariga sharaf bilganlar. Iskandariyadagi qadimiy kutubxona eramizgacha 285 yilda qurulib, tez orada butun dunyo donishmandligi makoniga aylandi.

Kutubxonada dunyo bilimlariа barcha sohasiga oid yarim million papiruslar yig`ilgan edi. U kutubxonada buyuk matematik va fizik Arxemed, Фgeometriyaning otasiФ Evklid, geografik va tarixchi Strabenlar ishlagan edilar.

Afsuski, eragacha 48 yili Iskandariya shahri Yuliy Stezar tomonidan qamal qilinganda yong`in hiqib, kutubxonaning ham bir qismi katta zarar ko`rdi. Yangi eraning 273 yili imperator Avreliana Iskandariyani zabt etganda kutubxonani buzib unga o`t qo`yib yubordi. Undagi papiruslarning bir qismigina Seraneumga o`tkazildi. Qolganlari ham keyingi urushlar davrida yo`q etildi.

Ana o`sha kutubxonaning hozirgi zamon aksini tiklash uchun uning loyihasini yaratish dunyo tanlovi eТlon qilindi. Tanlovda 77 mamlakatdan 1400 loyiha ishtirok etdi. 1989 yili yuqori malakali meТmor va kutubxonachilardan tashkil topganа hakamlar hayТati Norvegiya firmasi ФSnoxettaФ taqdim etgan loyihani tanladi.

Kutubxona qurulishini mablag` bilan taТminlash xalkaro komissiyasi tuzildi. Komissiyaga 30-dan ziyod mamlakatdan siyosiy va jamoat arboblari jalb etildi. Bu komissiya Misr Arab Respublikasi Prezidenti rafiqasi Suzana xonim Mubarak boshchiligida faoliyat ko`rsatmoqda. Komissiya tarkibiga boobro` kishilar kiritilgan. Ular qatorida Fransiya prezidenti Fransua Mitteran, Arab Amirliklari Prezidenti Shayh Ziyod bin Sulton an-Nahayin, Ispaniya qirolichasi Sofiyaxonim, Iordoniya qirolichasi Nur, Monako malikasi Karolin xonlar bor.

Kutubxonani uning qadimiy joyida qurushga harakat natijasiz qoldi.

Kutubxona binosi hammasi bo`lib 8 million dona kitob saqlashga mo`ljallangan.

***

10.3 Hozir taТtil.

- Iyul oyida necha kun bor?- onasi o`g`lidan so`radi.

- Bilmayman-dedi o`g`il.

- Nega, sen maktabda o`qiysan-ku? Dedi onasi.

- hozir taТtildamiz- dedi o`g`il.

10.4 Geografiya darsida.

- Boltaboy xaritadan qizil dengizni ko`rsatib ber?

- Him, negadir men uni ko`rmayapman. Bu xaritada barcha dengizlar ko`k.

10.5 O`ylashga undaydigan savollar:

1. Aqlni qarzga olib bo`lmaydi. O`zgalar aqli bilan yuradiganlar uni qaerdan olishadi?

2. Do`stni sotib olish mumkin emas. Uni sotish-chi?

3. Haqiqat bizni to`rt tomondan urab turgan bo`lsa, baТzilar qanday qilib unga elkasi (teskari) bilan qaraydi?

10.6 Mag`zini chaqing(O`ylab ko`ring):

Bizning yashash darajamizga qanchalar suv qo`yilmasin, u hech ko`tarilmayapti.

Bir-birlaringning sochlaringni yulishni bas qilinglar. Busiz ham, qarang dunyoda qancha kallar bor.

Qarang, hokimiyat shoxchalarida qanchalar rangsiz yaproqlar mavjud.

Tiliga ehtiyot bo`lganlar, tishlarini butun saqlashga erishadilar.

Do`st kulfatda seziladi, deydilar. Ammo bugun kulfat, musibat juda ko`p-u, do`stlar negadir ko`paymayaptilar.

Dumaloq stol atrofida ham burchakka surib qo`yish mumkin.

Otashin bo`lib ketdim. Ammo boshqa durust hol topmadim

10.7 ES (Ovropa Ittifoqi)-ning dunyodagi hissasi (1995 yilgi maТlumot). Rivojlanayotgan mamlakatlarga yordamning - 53%-ti, Jahon valyuta qo`r-qutining (rezervining)-32%-ti, Avtomobillar ishlab chiqarishning-27%-ti, Butun jahon ishlab chiqarishining -23%-ti, Er yuzi aholisining -3%-ti, Atrof muhitni ifloslashning - 16%-ti, Dunyoda ishlatilgan quvvatning-13%-ti, Dunyo eksportining -19%-tiа ES mamlakatlariga tegishli ekan.

10.8 Ўзбекистонда давлат тизими ҳақида бир фикр.а

Ўзбекистонда давлат тизими ҳақида ҳам баъзи фикрларни хаёлимдан ўтказиб юрардим. Шундай фикрлардан бирини ёзиб қўйган эканман. Бироқ бу ёзувларнинг ҳам қачон ёзилганлиги кўрсатилмаган экат. Ҳар ҳолда улар 1995 йилнинг сўнгги, 1996 йилнинг бошларида қоғозга туширилган бўлса керак. Ана ўша ёзувларни тубунда келтираман:

I qism:

1. G`oya-mafkura, yaТni davlat g`oyasi bo`ishi lozim. Mening fikrimcha bunday g`oya, bunday mafkura, asosida Islom tarbiyasi turgan milliy birlik bo`lishi mumkindir.

2. Davlat tuzumi. Konstitutsion demokratik Respublikadir.

3. Davlat hokimiyatining tizimi :

a) Oliy hokimiyat - Parlament (bizda: Oliy majlis yoki Millat vakillari Majlisi deb atalishi mumkin);

b) Ijroiya hokimiyat: Prezident (bizda Davlat raisi deb atalishi mumkin) va Vazirlar kobineti;

v) Mahkama hokimiyati;

4. Erkin matbuot.

Eslatma: Parlament, Prezident va vazirlar kobineti, Mahkama hokimiyati funksiyalari (ish usuli va foaliyati) qonunlar bilan keskin belgilanib, ular bir-biri ishlariga qonundan tashqarida aralasha olmaydigan darajada aniq chegaralab qo`yiladi.

II qism:

Iqtisodiy siyosat va tashqiy siyosat.

III qism:

Amaliyoat: I-II qismlarda ko`rsatilganlarni jahon demokratik prinsiplari darajasida turmushda amalga oshirish.

Buning uchun esa, ilmli va bilimli kishilar (kadrlar armiyasi) zarur. Demak, muxolifat o`zi taklif etayotgan davlat sistemasi va uning siyosati, iqtisodiy rejalarining har bir oddiy mehnatkash qozonida sezilishini taТminlashga qodir usullar va ularni amalga oshiradigan ilmli, bilimli davlat odamlariga-kadrlarga ega bo`lmog`i zarur.

давомига ўтиш ...